عملکرد هیجان به توضیح ماهیت آن بر می گردد و به طور خلاصه شامل موارد زیر است:

– فراخوان پاسخ های خودکار؛ مانند تغییر در ضربان قلب، فشار خون، اتساع رگ و…(این مرحله بدن را برای فعالیت آماده می کند.)

– انعطاف پذیری پاسخ های رفتاری به محرک تقویت کننده: حالت های انگیزشی و هیجانی اجازه میدهند یک رابطه ساده بین درون دادهای حسی و سیستم فعالیت ایجاد شود. ماهیت این ایده این است که رابطه از طریق ارزیابی پاداش و تنبیه برای رفتار مشخص می شود. هنگامی که محرک های محیطی به عنوان پاداش یا تنبیه اولیه یا ثانویه شناخته شوند ارگانیسم می تواند هر عملی را برای بدست آوردن پاداش یا جلوگیری از تنبیه انجام دهد. بنابراین نوعی انعطاف پذیری در فعالیت وجود دارد و این موضوع با پاسخ محرک به صورت عادت، که در آن یاد گرفته شده که به محرک خاص پاسخ خاص ارائه دهد، در تضاد است.

– هیجان می تواند بعنوان جنبه ای از انگیزش باشد.

– ارتباط (عکس العمل میمون ها در تعیین محدوده قلمرو)

– پیوند اجتماعی: در این زمینه می توان به احساسات مرتبط با دلبستگی والدین به بچه ها و بالعکس اشاره نمود.

– حالات خلقی جاری می توانند ارزیابی شناختی حوادث و خاطرات را تحت تاثیر قرار دهند و همین مسئله می تواند تفسیر ارزش گذاری حوادث در محیط را تسهیل ببخشد.

– هیجان می تواند ذخیره خاطرات را آسان کند. یک مثال این مسئله این است که حافظه رویدادی از طریق حالات هیجانبی آسان می شود.

– عملکرد دیگر هیجان زمانی بروز می کند که چند دقیقه از تقویت محرک گذشته باشد و تقویت محرک میتواند به ثبات و دوام انگیزه و جهت یابی رفتار در رسیدن به هدف کمک نماید.

– هیجان میتواند بازیابی و یادآوری خاطرات ذخیره شده در بازنمائی های نئوکرتکس را آغاز کند. فرافکنی پشتیبان آمیگدال در کرتکس می تواند این عملکرد هیجان را طوری تنظیم کند که با عملکرد هیپوکامپ در بازیابی نئوکرتکس از رویدادهای اخیر قابل قیاس باشد.